خبرگزاری میز نفت:
به گزارش میز نفت ، این تغییر در تنش‌های اخیر میان ایالات متحده و اسرائیل با ایران مشهود بود. در حالی که اظهارنظرها و حملات نظامی نگرانی‌هایی را ایجاد کرد، اما بازارهای نفت تا حد زیادی آرام ماندند.
نکته مهم اینست که هیچ اختلال مستقیمی در تولید نفت یا مسیرهای تجاری - به ویژه تنگه هرمز که خود ایران برای صادرات نفت خام به آن متکی است - وجود نداشت. در نتیجه، هیچ کاهش قابل توجهی در عرضه رخ نداد. قیمت نفت اندکی افزایش یافت، اما واکنش بازار، ملایم و کوتاه مدت بود. ثبات بازار نفت نه نشان دهنده بازدارندگی یا قدرت ایران، بلکه نشان دهنده افزایش ظرفیت جهانی برای جذب شوک‌ها است.
تحریم‌ها بدون شک ایران را محدود کرده‌اند، اما نفوذپذیر هستند. خرید مداوم نفت ایران توسط چین، اغلب با تخفیف، و نقش آن در کمک به ایران برای دور زدن محدودیت‌ها، حجم صادرات را حفظ کرده است.
اگر تحریم‌های ایران لغو شود، نه افزایش سریع تولید و نه رشد صادرات ممکن نیست. این کشور در حال حاضر در سطوح نسبتاً بالایی تولید و صادرات می‌کند و هرگونه افزایش بیشتر نیاز به سرمایه‌گذاری و زمان چشمگیری دارد.
برعکس، اگر تحریم‌ها تشدید شوند، اقتصاد ایران با فشار بیشتری مواجه خواهد شد، اما بعید است که بازار جهانی نفت با اختلال عمده‌ای مواجه شود، به خصوص اگر سایر اعضای سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) به افزایش تولید خود ادامه دهند.
اگر تحریم‌های شدیدتر علیه تهران با کاهش قابل توجه نفت روسیه، سومین تولیدکننده بزرگ جهان، همزمان شود، بشکه‌های نفت ایران می‌توانند موقتاً ارزش استراتژیک پیدا کنند. با این حال، این تأثیر احتمالاً کوتاه‌مدت خواهد بود، زیرا سایر تولیدکنندگان، از جمله ایالات متحده و کشورهای خلیج فارس، می‌توانند این کمبود را جبران نمایند.
ایران سرشار از نفت و گاز
ایران چهارمین ذخایر نفتی اثبات‌شده بزرگ جهان را در اختیار دارد که 9 درصد از کل ذخایر جهانی را تشکیل می‌دهد و پس از ونزوئلا، عربستان سعودی و کانادا قرار دارد. همچنین با 17 درصد سهم،
دومین ذخایر گاز طبیعی اثبات‌شده بزرگ جهان را دارد که تنها پس از روسیه قرار دارد. این کشور سومین تولیدکننده بزرگ نفت خام در اوپک و چهارمین صادرکننده بزرگ این کارتل است.
ایران به عنوان یکی از اعضای بنیانگذار اوپک، زمانی نفوذ قابل توجهی در این سازمان داشت و گاهی اوقات تقریباً با سلطه عربستان سعودی رقابت می‌کرد. ایران در اوج خود در سال ۱۹۷۴ میلادی، بیش از ۶ میلیون بشکه در روز تولید می‌کرد که پس از عربستان سعودی در رتبه دوم قرار داشت، در حالی که عراق با تنها ۱.۹ میلیون بشکه در روز، پس از آن قرار داشت.
با این حال، جنگ ایران و عراق (۱۹۸۰-۱۹۸۸)، تحریم‌های طولانی مدت و سرمایه‌گذاری خارجی محدود، از آن زمان پتانسیل تولید ایران را محدود کرده است.با وجود این موانع، ایران بارها انعطاف‌پذیری خود را نشان داده است.
پس از اعمال تحریم‌ها بر بخش انرژی این کشور توسط ایالات متحده و اتحادیه اروپا در سال‌های ۲۰۱۱ و ۲۰۱۲ میلادی، صادرات نفت این کشور تا سال ۲۰۱۵ به نصف کاهش یافت. اما پس از امضای برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) در سال ۲۰۱۵، که در آن ایران موافقت کرد برنامه هسته‌ای خود را در ازای لغو مجازات‌های اقتصادی محدود کند، تولید نفت به سرعت افزایش یافت. ظرف دو سال، تولید ۱.۳ میلیون بشکه در روز افزایش یافت و صادرات نفت خام ظرف یک سال بیش از ۱ میلیون بشکه در روز افزایش یافت و به سطح پیش از تحریم‌ها بازگشت.
خروج ایالات متحده از برجام در سال ۲۰۱۸ میلادی در دوران ریاست جمهوری اول دونالد ترامپ و بازگرداندن تحریم‌های یکجانبه علیه بخش نفت ایران، باعث کاهش شدید دیگری شد. تولید در عرض یک سال ۱.۹ میلیون بشکه در روز کاهش یافت و در اکتبر ۲۰۲۰ به پایین‌ترین سطح خود از سال ۱۹۸۹ میلادی رسید.با این وجود، ایران به تدریج تولید خود را افزایش داده و یکی از بزرگترین افزایش‌های تولید نفت را در بین اعضای اوپک در فاصله سال‌های ۲۰۲۱ تا ۲۰۲۴ میلادی ثبت کرده است.
نکته قابل توجه اینست که ایران به دلیل تحریم‌های جاری از سهمیه‌های تولید اوپک معاف است و این امر به آنها اجازه می‌دهد تا تولید و صادرات خود را به حداکثر برسانند. در سال ۲۰۲۴ میلادی، تولید نفت این کشور به بالاترین سطح سالانه پس از تحریم‌ها، یعنی ۴ میلیون بشکه در روز، رسید.
کمک چین به ایران برای دور زدن تحریم‌ها
صادرات نفت ایران در سال‌های اخیر افزایش یافته و از حدود ۴۰۰۰۰۰ بشکه در روز در اوج کمپین «فشار حداکثری» دولت ترامپ، سه برابر شده و به حدود ۱.۵ میلیون بشکه در روز در سال ۲۰۲۴ میلادی رسیده است. این افزایش مجدد صادرات، حاصل ترکیبی از سهل‌انگاری واشنگتن در اجرای تحریم‌ها و تلاش‌های مداوم ایران برای دور زدن محدودیت‌ها، به ویژه با حمایت شرکای تجاری کلیدی مانند چین، بزرگترین واردکننده نفت خام جهان، بوده است.
امروزه، چین مقصد اصلی نفت ایران است، در حالی که حجم کمتری نیز به کشورهایی مانند سوریه، امارات متحده عربی و ونزوئلا ارسال می‌شود. برای جلوگیری از شناسایی و پنهان کردن مبدا محموله‌ها، ایران به شدت به «ناوگان سایه» تانکرهایی متکی است که بدون فرستنده فعالیت کرده و اغلب از انتقال کشتی به کشتی استفاده می‌کنند، تاکتیک‌هایی که روسیه از آن زمان از آنها تقلید کرده است.
معاملات مالی مربوط به این صادرات معمولاً به یوان از طریق بانک‌های کوچک‌تر چینی انجام می‌شود،سیستمی که توانایی مقامات غربی را برای ردیابی پرداخت‌ها و اجرای تحریم‌ها محدود می‌کند.
طبق گزارش‌ها، هنگامی که نفت ایران به چین می‌رسد، اغلب با نام نفت خام مالزی یا خاورمیانه‌ای تغییر نام داده و به پالایشگاه‌های مستقل چینی، معروف به قوری ها که با محدودیت‌های نظارتی کمتری فعالیت می‌کنند، فروخته می‌شود.
کارشناسان معتقدند که این توافق تجاری به شرکت‌های چینی اجازه داده است تا میلیاردها دلار صرفه‌جویی کنند. در عین حال، تهران از ادامه این درآمد سود زیادی برده است. براساس گزارش اداره اطلاعات انرژی ایالات متحده، درآمد صادرات نفت ایران در سال ۲۰۲۴ میلادی به حدود ۴۳ میلیارد دلار رسید که نشان‌دهنده افزایش سالانه ۱ میلیارد دلاری است.
این رقم بیش از ۵۷ درصد از کل درآمد صادراتی کشور در سال ۲۰۲۴ میلادی را تشکیل می‌دهد که براساس گزارش بانک جهانی، بالاترین سهم از زمان اعمال مجدد تحریم‌های ایالات متحده در سال ۲۰۱۸ میلادی است.
ایران؛ یک غول آسیب‌پذیر
، نفت خامی که ایران صادر می‌کند با تخفیف‌های زیادی فروخته می‌شود و این امر سوالاتی را در مورد صحت ارقام درآمد گزارش شده ایجاد می‌کند. همچنین ایران تخفیف‌های خود را برای حفظ رقابت با روسیه در بازار چین بیش از گذشته افزایش داده است.
این وابستگی با تمرکز مقاصد صادراتی ایران تشدید می‌شود. در حالی که پکن سبد متنوعی از تأمین‌کنندگان انرژی دارد، ایران برای صادرات نفت خود به شدت به چین وابسته است. همین آسیب‌پذیری در مورد تجارت غیرنفتی نیز صدق می‌کند.
براساس گزارش بانک جهانی، سه شریک تجاری برتر ایران، چین، عراق و امارات متحده عربی، 60 درصد از صادرات و 70 درصد از واردات این کشور را تشکیل می‌دهند.
درآمدهای نفتی ایران در سال مالی ۲۰۲۳-۲۰۲۴ بسیار کمتر از انتظارات بود و تنها حدود نیمی از مبلغ پیش‌بینی‌شده در بودجه ملی را پوشش می‌داد. در نتیجه، دولت مجبور شد برای کمک به مهار کسری بودجه، هزینه‌ها را کاهش دهد.
براساس گزارش صندوق بین‌المللی پول، ایران برای متعادل کردن بودجه خود در سال ۲۰۲۵ به قیمت نفت بیش از ۱۶۳ دلار در هر بشکه نیاز دارد که بالاترین قیمت نفت برای سربه سر شدن بودجه در بین صادرکنندگان نفت خاورمیانه است.
محدودیت‌های ساختاری، مانع رشد تولید ایران
در غیاب سرمایه‌گذاری خارجی، به ویژه در سال‌های اخیر، ایران به صورت فزاینده‌ای برای توسعه پروژه‌های نفتی خود به شرکت‌های داخلی متکی بوده است. اما این شرکت‌ها اغلب فاقد سرمایه، فناوری پیشرفته و تخصص فنی لازم برای حفظ تولید، به ویژه از میادین قدیمی هستند.
تحریم‌ها با محدود کردن دسترسی به تأمین مالی، محدود کردن انتقال فناوری، افزایش هزینه‌های تجاری و کاهش رقابت‌پذیری کلی، این چالش‌ها را تشدید کرده‌اند.
در همین حال، با رکود ظرفیت تولید، سایر اعضای اوپک، مانند عراق و امارات، سهم بازار خود را گسترش داده‌اند که اغلب به ضرر ایران تمام شده است.یکی از دارایی‌های استراتژیکی که ایران هنوز کنترل می‌کند، تنگه هرمز است.
اختلال در این گذرگاه دریایی کلیدی می‌تواند به میزان قابل توجهی بر تامین انرژی و قیمت‌های جهانی، به ویژه برای واردکنندگان عمده مانند چین، تأثیر بگذارد. صرف نظر از تهدیدهای گاه به گاه مقامات ایرانی برای مسدود کردن تنگه، چنین اقداماتی هرگز عملی نشده‌اند.
سناریوهای آینده چیست؟
اگر مجازات‌های شدیدتری اعمال و به شدت اجرا شود، صادرات نفت ایران می‌تواند از سطح فعلی کاهش یابد. این امر احتمالاً با فرض اینکه سایر عوامل بدون تغییر باقی بمانند، فشار رو به بالایی بر قیمت‌های جهانی نفت ایجاد می‌کند.
اگر همزمان صادرات نفت روسیه با تحریم‌های شدیدتر روبرو شود و محدودیت‌های عرضه جهانی را تشدید کند، وضعیت می‌تواند بدتر شود. کاهش مجموع صادرات از دو تولیدکننده اصلی، تأثیر بر قیمت را تشدید خواهد کرد.
موضوع کلیدی، نحوه واکنش اوپک است. این گروه ظرفیت مازاد قابل توجهی دارد، به ویژه در میان تولیدکنندگان خلیج فارس مانند عربستان سعودی و امارات متحده عربی که در گسترش قابلیت‌های تولید خود سرمایه‌گذاری کرده‌اند. در عین حال، تولیدکنندگان شیل ایالات متحده، که معمولاً به سرعت به سیگنال‌های قیمت واکنش نشان می‌دهند، احتمالاً در صورت افزایش شدید قیمت‌ها، تولید خود را افزایش خواهند داد. در این زمینه، غیبت ایران از بازار ممکن است حداقل تا حدی توسط دیگران جبران شود.
احتمال کمتر: افزایش عمده تولید پس از تحریم
اگر تحریم‌ها کاهش یا لغو شوند، ایران می‌تواند تولید و صادرات نفت خود را افزایش دهد، اما این افزایش محدود خواهد بود. برخلاف دوره‌های قبلی که تولید ایران به شدت کاهش یافت، این کشور در حال حاضر حدود ۱.۵ میلیون بشکه در روز صادر می‌کند و نزدیک به بالاترین سطح تولید پس از تحریم خود یعنی ۴ میلیون بشکه در روز تولید دارد. هرگونه گسترش معنادار فراتر از سطوح فعلی، نیاز به سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها، فناوری و بازسازی میادین دارد که هیچ یک از آنها به سرعت قابل دستیابی نیستند.
سال‌ها سرمایه‌گذاری ناکافی و مشارکت محدود خارجی به این معنی است که افزایش تولید تدریجی و نه فوری خواهد بود. حتی در طول دوره کوتاه معافیت در سال ۲۰۱۶، این کشور نتوانست از منافع بین‌المللی بهره‌مند شود و موانع قانونی و نظارتی که تا حد زیادی بدون تغییر باقی مانده‌اند، مانع از این امر شدند.
منبع:
خبرگزاری میز نفتاین خبر به صورت اتوماتیک جمع آوری شده است در صورتی که منافاتی با قوانین دارد لطفا از طریق صفحه تماس با ما گزارش دهید.
