آشنایی با منطقه نفتخیز گچساران

منطقه نفتخیز گچساران در سالهاى ١٣٠٢ و ١٣٠٣ هجرى شمسى مورد مطالعه قرار گرفت. در سال ١٣١٠ عملیات حفارى براى چندمین بار آغاز شد و پس از حفر چاههاى بسیار در لایه آسمارى میزان تولید نفت به ٢١ هزار بشکه در روز رسید. برنامه هاى حفارى تا قبل از ملى شدن صنعت نفت ادامه یافت و در این مدت به ١۶ حلقه چاه و ۶٠ هزار بشکه نفت در روز افزایش یافت. پس از ملى شدن صنعت نفت، شرکت اکتشاف و تولید نفت ایران در سالهاى ٣۶ و ١٣٣۵ عملیات حفارى را بار دیگر در این منطقه آغاز کرد. این برنامه نیز تا سال ١٣۴۵ ادامه داشت و تعداد چاههاى حفارى شده به ۴۶ حلقه افزایش یافت.
میدان نفتى گچساران در فاصله ٢٢٠ کیلومترى جنوب شرقى اهواز قرار گرفته و شامل سازندهاى شکاف دار کربناتى آسمارى و بنگستان بوده که در جهت عمومى شمال غربى، جنوب شرقى طاقدیس هاى میادین نفتى جنوب ایران واقع شده است. این میدان طاقدیسى بطول حدود ٧٠ کیلومتر و عرض ۶ تا ١۵ کیلومتر است. تولید عمده نفت از سازند آسمارى این میدان صورت مى گیرد که عمدتا از سنگهاى کربناتى تشکیل گردیده است. تولید از مخزن از سال ١٣١٨ با چاه شماره ١٣ آغاز گردید. حجم نفت در جاى مخزن در سال ١٣۵۶ بالغ بر ٣/۴۶ میلیارد بشکه تخمین زده شده است. تاریخچه تولید از مخزن بیانگر آن است که میزان تولید روزانه همواره افزایش داشته و در سال ١٣۵۵ به حداکثر میزان خود بالغ بر ١١٨٠ هزار بشکه در روز رسیده است. تزریق گاز در مخزن از سال ١٣۵۶ آغاز گردیده که هم اکنون نیز با میزان تزریق بیش از یکهزار میلیون فوت مکعب در روز از طریق ١۶ حلقه چاه تزریقى ادامه دارد.
شرکت بهره‌بردارى و گاز گچساران بر اساس سیاستها و برنامه‌هاى وزارت نفت مبنى بر ایجاد کیفیت و تحول در نحوه اداره فعالیتهاى مبتنى بر سیاست شکل گیرى بنگاههاى اقتصادى و بمنظور کارائى و اثر بخشى سازمانها و همچنین ایجاد بهره جوئى از فن آورى و آماده سازى بستر لازم براى مدیریت در جهت ارتقاى سطح کیفى و کمى صنعت نفت بعنوان یکى از شرکتهاى فرعى تابعه شرکت ملى مناطق نفت خیز در سال ١٣٧٨ تشکیل گردید.
این شرکت به لحاظ موقعیت ممتاز جغرافیائى و گستردگى آن در استانهاى کهگیلویه و بویر احمد، فارس، بوشهر، خوزستان و اصفهان از ویژگى خاصى برخوردار است و فعلا داراى توانائى تولید ٧٣۶ هزار بشکه در روز از میادین فعال گچساران ، بى بى حکمیه ، رگ سفید-٢ ،پازنان-٢ ، بینک‌،گلخاری‌، نرگسى، چلینگر، گرنگان، سباهمکان و سولابدر می‌باشد و همچنین مسئولیت توسعه و تولید از میادین نفتى تحت برنامه خویز، کیلورکریم، زاغه، رودک و چهاربیشه با ظرفیت مجاز تولید ١٧ هزار بشکه در روز را نیز بر عهده دارد. به طور کلى شرکت گچساران وسئولیت تولید صیانت شده از ١۶ میدان نفتى با استفاده از ۵٨٨ حلقه چاه ، ١٠ واحد بهره بردارى، ٣ کارخانه نمکزدائى ، ١٠ ایستگاه تقویت فشار و تزریق گاز ، ٣ کارخانه گاز و گاز مایع(دو کارخانه ١٢٠٠ و ١٣٠٠ در حال احداث) ، سیستم تولید و تزریق گازپازنان، سیستم گازآغار / دالان ، ۵ آزمایشگاه شمیائى و ۵ واحد آبرسانى را بر عهده دارد.
بزگترین میدان نفتى این شرکت، میدان گچساران می‌باشد که با ابعاد ٧٠ کیلومتر طول و ۶ تا ١۵ کیلومتر عرض یکى از بزرگترین مخازن کربناتى ایران می‌باشد. این مخزن طى سالهاى ١٣٠٢ و ١٣٠٣ هجرى شمسى مورد مطالعه قرار گرفت و پس از حفارى تعدادى چاه در سال ١٣١۶ با تولید از چاه شماره-٣ با میزان ٢۶ هزار بشکه در روز آغاز گردید. بر اساس مطالعات انجام شده بمنظور تثبیت فشار مبناى نفت بر روى ١۴٣ بار تزریق گاز در این مخزن با هدف رعایت نسبت تزریق ١۶٠٠ میلیون فوت مکعب به ازاى هر بشکه نفت تولیدى از سال ١٣۶۵ آغاز و هم اکنون به دلیل پائین بودن فشار مبناى نفت تزریق گاز در ١۶ حلقه چاه با نسبت حدود ٢٠٠٠ فوت مکعب گاز به ازاى هر بشکه نفت تولیدى ادامه دارد.
تولید نفت و گاز:
شرکت بهره‌بردارى نفت و گاز گچساران به لحاظ موقعیت ممتاز جغرافیایى و گستردگى آن در استانهاى کهکیلویه و بویر احمد، فارس، بوشهر، خوزستان و اصفهان از ویژگى خاصى برخوردار است این شرکت با توان تولیدى بیش از ٧۵٠ هزار بشکه در روز نفت از حدود ٣٢٠ حلقه چاه تولیدى یکى از شرکتهاى فرعى تابع شرکت ملى مناطق نفت
خیز جنوب بشمار مى رود. عمده چاههاى تحت مسئولیت این شرکت در مخازن نفتى گچساران، بی‌بی‌حکیمه، رگ سفید، پازنان، گلخارى، بینک، چلینگر، نرگسى، گرنگان، کیلورکریم، سولابدر، سیاهمکان، خویز، رودک، زاغه، چهاربیشه و کوه‌کاکى حفارى شده‌اند. از میان ١٠ حوزه نفتى در مدار تولید تحت مسئولیت این شرکت هم اکنون مخزن
گچساران با تولید روزانه ۵٠٠ هزار بشکه در روز بیشترین و مخزن سیاهمکان با تولید ۴ هزار بشکه در روز کمترین سهم تولیدى نفت را بعهده دارند.
تاسیسات و واحدهاى تابعه
این شرکت مسئولیت راهبرى ١٠ واحد بهره‌بردارى، ٣ واحد نمکزدائى، ١١ ایستگاه تقویت فشار، ٣ کارخانه گاز و گاز مایع (کارخانه هاى ١٢٠٠ و ١٣٠٠ در حال احداث مى باشند) منطقه تفکیک گاز پازنان، سیسستم گاز آغاردالان، ٩٠ مجموعه تفکیک سرچاهها، ۵ آزمایشگاه شیمیایى، ۵ کارخانه آبرسانى با ظرفیت حدودا ٣٢۵٠٠ متر مکعب در روز، قریب ٢٠٠ کیلومتر طول خط آبرسانى، ۶٠٠ کیلومتر طول خطوط انتقال و توزیع برق، ١٠ مولد برق اضطرارى به قدرت ٩ مگاوات، ١٠۵ دستگاه توربوالکتروپمپ مخصوص نفت خام، ۴١ دستگاه توربوکمپرسور و ٢٢ دستگاه الکتروکمپرسور و حدود ٣٣٧٣ کیلومتر خطوط لوله جریانى و انتقال نفت و گاز در اندازه‌هاى ۴ اینچ تا ۴۶ اینچ از اهم واحدها و تاسیسات این شرکت به شمار می‌رود. از کل نفت تولیدى مخازن شرکت، روزانه حدود ۵٠ هزار بشکه نفت به پالایشگاه شیراز ارسال شده و مابقى به پایانه صادراتى جزیره خارک ارسال می‌گردد. شرکت بهره‌بردارى نفت و گاز گچساران با مجموعه تاسیسات و واحدها تابعه و در در اختیار
داشتن ٣٢٢٧ نفر شاغل در بخشهاى عملیاتى و پشتیبانى، بیش از ٢۵ نفت خام کشور را تولیدنفت و گاز کارون مقام دوممجموع شرکتهاى تابع شرکت ملى مناطق نفت خیز جنوب دارا است. ذخائر عظیم گازى نیز در منطقه از موقعیت ممتازى برخوردار بوده و محل مناسبى براى ایجاد صنایع جانبى می‌باشد. تولید انباشتى از مخازن تحت مسئولیت این شرکت تا پایان سال ٧٨ برابر ٠٢٧٨/١٣ میلیارد بشکه نفت بوده که ١۶٣/٨ میلیارد بشکه آن متعلق به مخزن گچساران می‌باشد. حجم نفت در جاى اولیه ١٠۴۶١۶ میلیون بشکه از مجموع ۴١ میدان در مدار تولید، برنامه شده و برنامه نشده بود که با ١٩٣٨۴ میلیون بشکه بازیافت اولیه مورد انتظار، تولید مجاز تا یک میلیون و هفت هزار بشکه در روز را امکان پذیر مى سازد. تزریق گاز در مخازن گچساران وبی‌بی‌حکیمه بطور متوسط روزانه ۵١١١ میلیون فوت مکعب صورت می‌پذیرد که حدودا ١١١۵ میلیون فوت مکعب آن از طریق گاز همراه مخازن فوق و ٨٣٠ میلیون فوت مکعب آن از مخزن پازنان تامین مى گردد.