خبرگزاری میز نفت:
به گزارش میز نفت، تام ویلسون در یادداشتی در فایننشال تایمز نوشت: در بهار سال ۲۰۱۹، یک مرد میانسال ایرانی خوش‌برخورد وارد دفتر یک وکیل در شهر کوچک «زوگ» سوئیس شد. او که با ته‌لهجه و اندکی لکنت اما به انگلیسی بسیار روان سخن می‌گفت، خود را «سعید علیخانی» معرفی کرد.
علیخانی به وکیل گفت که یک حسابدار است و با یک شرکت کارگزاری کالا به نام اوشن گلوری جاینت (Ocean Glory Giant) که در پاناما ثبت شده کار می‌کند؛ شرکتی که می‌خواست برای یک معامله غیرمعمول، شرکت‌های آف‌شور تأسیس کند.
این شرکت قصد داشت «رهن دریایی» ایجاد کند ــ یعنی وثیقه‌ای ثابت که بر روی یک کشتی اعمال می‌شود، نه وام سنتی برای خرید آن ــ و این وثایق به‌عنوان تضمین در معاملات با خریداران چینی عمل کنند. اگر اوشن گلوری پول نفت تحویلی خود را دریافت نمی‌کرد، می‌توانست رهن را اجرا کرده و مالکیت کشتی را از طرف مقابل مطالبه کند.
وقتی وکیل درباره منشأ نفت پرسید، علیخانی دو بارنامه حمل ارائه داد. یکی محموله‌ای از نفت خام مالزی را نشان می‌داد و دیگری نفت خام بصره در عراق.
طی شش ماه بعد، این وکیل رهن‌هایی بر دست‌کم ۹ نفتکش امضا کرد و سپس کار را به دو دوست سوئیسی دیگر واگذار نمود. آن‌ها نیز تا دست‌کم سال ۲۰۲۳ به تنظیم رهن‌های دریایی برای علیخانی ادامه دادند.
در مجموع، این سه سوئیسی بر بیش از ۳۰ نفتکش به ارزش تقریبی یک میلیارد دلار رهن ثبت کردند. این اسناد در اداره دریایی پاناما ــ جایی که آن نفتکش‌ها آن زمان ثبت شده بودند ــ بایگانی شد.
اما محموله‌های این کشتی‌ها به آن بی‌ضرری که علیخانی گفته بود، نبود. تجزیه‌وتحلیل داده‌های ردیابی کشتی توسط فایننشال تایمز و سازمان غیرانتفاعی C4ADS که شبکه‌های غیرقانونی را بررسی می‌کند، نشان می‌دهد که این نفتکش‌ها تقریباً منحصراً برای حمل میلیاردها دلار نفت ایران، ونزوئلا و بعدتر روسیه استفاده می‌شدند.
مشخص هم نبود خریداران این نفت چه کسانی هستند. هر نفتکش به یک شرکت هولدینگ متفاوت ثبت می‌شد که مدیران چینی بی‌نام‌ونشانی اداره‌اش می‌کردند. خبرنگاران فایننشال تایمز وقتی به برخی از آدرس‌های ثبت‌شده این مدیران در چین مراجعه کردند، عمدتاً با زن‌ها و مردانی مواجه شدند که به‌ظاهر هیچ اطلاعی از نفتکش‌های چند میلیون دلاری‌ای که در اسناد مالک آن معرفی شده بودند، نداشتند.
با این حال، شماره تلفن‌ها و جزئیات دیگر در اسناد رهن نشان می‌دهد برخی از این شرکت‌های هولدینگ با افراد و نهادهای چینی مرتبط بودند که در دوره نخست ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ از سوی آمریکا تحریم شده بودند.
شبکه‌هایی که فایننشال تایمز شناسایی کرده، روش‌های ارسال نفت ایران به چین را آشکار می‌کند ــ و اینکه چگونه همان روش‌ها برای انتقال نفت روسیه و ونزوئلا هم به‌کار گرفته شده است. این افشاگری‌ها درست در زمانی منتشر می‌شود که ترامپ بار دیگر در تلاش است صادرات نفت ایران را خفه کند و اقدامات تازه‌ای علیه مسکو را در نظر دارد.
«این شبکه نفتی و تأمین‌کنندگانش نشان می‌دهند که ابزارها و تاکتیک‌های مقاومت در برابر تحریم‌های غرب، چگونه میان دولت‌های تحریم‌شده گسترش یافته است»، می‌گوید اندرو بولینگ، پژوهشگر در C4ADS.
او اضافه می‌کند که با گسترش فعالیت‌ها به محموله‌های روسی و ونزوئلایی، اوشن گلوری عملاً به نوعی «ابر-کارگزار نفت تحریمی» تبدیل شد.
تحریم نفت ایران و نقش علیخانی
تجارت نفت ایران، مهم‌ترین منبع ارز خارجی جمهوری اسلامی، از سال ۱۹۷۹ و پس از بحران گروگان‌گیری تهران با محدودیت‌های گوناگون روبه‌رو بوده است.
این حلقه در سال ۲۰۱۲ تنگ‌تر شد، زمانی که اتحادیه اروپا تحریم نفتی خود را در واکنش به برنامه هسته‌ای ایران وضع کرد. در ۲۰۱۸، ترامپ از توافق هسته‌ای خارج شد؛ توافقی که در ازای محدود شدن جاه‌طلبی‌های هسته‌ای ایران، بخشی از تحریم‌ها را برداشته بود. یک سال بعد هم او معافیت‌های موقتی برای خریداران نفت ایران از جمله چین را لغو کرد.
مایک پمپئو، وزیر خارجه وقت آمریکا در مه ۲۰۱۹ هشدار داد: «هر کشور یا نهادی که با ایران تعامل دارد، باید نهایت دقت را انجام دهد و جانب احتیاط را رعایت کند. ریسک‌ها به‌هیچ‌وجه ارزش منافع احتمالی را ندارند.»
همان ماه، علیخانی با وکیل سوئیسی تماس گرفت و آدرس خانه‌ای در حاشیه لوزان ارائه کرد. وکیل می‌گوید بررسی‌های محدودی که انجام داد ــ از جمله جست‌وجوی نام علیخانی در فهرست‌های تحریم ــ دلیلی برای رد او به‌عنوان مشتری پیدا نکرد.
علیخانی فردی خوشایند و متقاعدکننده بود. دو بار در رستوران شیک زوریخ همدیگر را دیدند. وقتی وکیل درباره اوشن گلوری پرسید، علیخانی گفت این شرکت متعلق به تاجری ایرانی به نام امان‌الله خلافی است و کپی گذرنامه‌اش را نشان داد. خلافی متولد تهران در فوریه ۱۹۸۳ معرفی شده بود.
اما نام خلافی در اسناد ثبت اوشن گلوری نیامده بود. به‌جای آن، سه مدیر با یک آدرس مشترک در شمال هند ثبت شده بودند و آن‌ها همچنین به‌عنوان مدیر دو شرکت پانامایی دیگر به نام‌های سی گلوری سرکل و رد سی رینگ ذکر شده بودند. این سه شرکت همگی در یک روز در اکتبر ۲۰۱۷ تأسیس شده بودند.
به‌جز دو ملاقات حضوری، ارتباطات بیشتر از طریق وی‌چت انجام شد؛ علیخانی از وکیل خواسته بود آن را نصب کند و گفته بود: «ما با چینی‌ها کار می‌کنیم، چینی‌ها وی‌چت را دوست دارند، پس ما هم وی‌چت استفاده می‌کنیم.»
رهن نفتکش‌ها و معاملات نفتی
وکیل با استفاده از یک شرکت تازه‌تأسیس در جزایر ویرجین بریتانیا، مسئولیت مدیریت رهن‌ها را بر عهده گرفت.
یکی از اولین رهن‌ها مربوط به نفتکشی غول‌پیکر به نام افلوئنس بود (بعداً به «سِرس ۱» تغییر نام داد) به ارزش ۲۴ میلیون دلار. این کشتی توانایی حمل بیش از ۱۲۰ میلیون دلار نفت را داشت.
علیخانی توضیح داده بود که به‌دلیل تحریم‌های آمریکا بانک‌ها حاضر به صدور اعتبارنامه بانکی برای ایران نبودند، بنابراین این رهن‌ها به‌عنوان وثیقه جایگزین عمل می‌کردند.
وکیل می‌گوید: «رویه همیشه یکسان بود؛ پیش‌نویس قرارداد رهن را دریافت می‌کردم، بررسی می‌کردم که طرف مقابل یا کشتی در فهرست تحریم نباشد و سپس سند را امضا می‌کردم.»
برخی رهن‌ها چند هفته بیشتر دوام نداشتند، در حالی که بعضی دیگر سال‌ها برقرار ماندند.
نفت ایران، ونزوئلا و روسیه در مسیر چین
داده‌های ردیابی کشتی نشان می‌دهد بعد از رهن‌گذاری، نفتکش‌ها بلافاصله شروع به حمل نفت از ایران و گاهی ونزوئلا کردند.
برای نمونه، در نوامبر ۲۰۱۹ «سِرس ۱» در تنگه مالاکا پهلو گرفت و طی انتقال کشتی به کشتی، نزدیک به دو میلیون بشکه نفت خام ایران را بارگیری و سپس به چین رساند.
از ۳۴ رهن امضا شده میان ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۳، دست‌کم ۱۹ مورد در سپتامبر و نوامبر ۲۰۲۲ انجام شد، دقیقاً زمانی که ناوگان تاریک (dark fleet) شروع به حمل نفت روسیه پس از تحریم‌های غرب علیه مسکو کرده بود.
یکی از کشتی‌ها به نام اسکادی در نوامبر ۲۰۲۲ به ارزش ۲۰ میلیون دلار رهن شد و تا دسامبر ۲۰۲۴ فعال بود. داده‌ها نشان می‌دهد اسکادی بارها نفت خام اورال روسیه را از بندر پری‌مورْسک بارگیری و حتی در سواحل اسپانیا به کشتی دیگر (آن شون ۲) منتقل کرد و نهایتاً محموله به چین رسید.
در مجموع، این کشتی‌ها در مدت رهن خود دست‌کم ۱۳۰ میلیون بشکه نفت به ارزش ۹.۶ میلیارد دلار جابه‌جا کردند؛ حدود نصف آن از ایران، یک‌چهارم از روسیه و تقریباً یک‌پنجم از ونزوئلا. ۹۳ درصد آن به چین رفت.
واکنش‌ها و پیامدها
در دسامبر ۲۰۲۴، اوشن گلوری به‌خاطر مالکیت یک کشتی که گفته می‌شد نفت ایران حمل کرده، توسط آمریکا تحریم شد.
علیخانی در تماس تلفنی از تهران، اصل مراجعه به وکیل سوئیسی را تأیید کرد اما گفت هدفش ایجاد بسته‌ای از وثایق برای واردات دارو و محصولات کشاورزی به ایران بوده است. او منکر ارتباط این رهن‌ها با معاملات نفتی شد و از پاسخ بیشتر خودداری کرد.
بسیاری از نفتکش‌هایی که رهن شده بودند، از جمله «سِرس ۱» و «اسکادی»، بعدها در فهرست تحریم‌های آمریکا قرار گرفتند.
تحقیقات فایننشال تایمز نشان داد چند شرکت و مدیر چینی که در این رهن‌ها ظاهر شده بودند، همان‌هایی بودند که در ۲۰۱۹ همراه با شرکت کاسکو (شرکت دولتی حمل‌ونقل چین) به‌خاطر معاملات نفتی با ایران از سوی آمریکا تحریم شدند.
گزارش C4ADS نتیجه می‌گیرد که این مجموعه، «یکی از بزرگ‌ترین شبکه‌های ناوگان تاریک در جهان» است که احتمالاً تحت کنترل یک مالک نهایی چینی قرار دارد.
وزارت خارجه چین در پاسخ گفت: «چین همواره با تحریم‌های یکجانبه غیرقانونی که فاقد مجوز شورای امنیت سازمان ملل باشند، مخالف است. همکاری عادی کشورها با ایران در چارچوب حقوق بین‌الملل مشروع، معقول و قانونی است و باید مورد احترام قرار گیرد.»
کلر یونگمن، کارشناس قاچاق نفت ایران در شرکت Vortexa، می‌گوید: «این شبکه از کشتی‌ها، شرکت‌های صوری و سازوکارهای مالی نشان می‌دهد که ایران فقط نفت خام خود را صادر نکرده، بلکه تمام شیوه‌های دور زدن تحریم را هم به دیگران منتقل کرده است. ناوگان تاریک و شبکه‌های پشتیبانی آن اکنون الگویی برای جریان یافتن محموله‌های پنهانی نفت به سمت شرق شده است.»
منبع:
خبرگزاری میز نفتاین خبر به صورت اتوماتیک جمع آوری شده است در صورتی که منافاتی با قوانین دارد لطفا از طریق صفحه تماس با ما گزارش دهید.
