مخازن ماسه سنگی و کربناته دو نوع مخزن سنگی هستند که در زمین‌شناسی شناخته شده‌اند.
مخازن ماسه سنگی، به عنوان نامش پیداست، شامل سنگ‌های ماسه‌ای هستند که از دانه‌های رس و ماسه به همراه چسبندهای معدنی تشکیل شده‌اند. این مخازن معمولاً در نواحی ساحلی و دریایی شکل می‌گیرند. عمدتاً در محیط‌های دریایی و ساحلی ایجاد شده و می‌توانند به صورت فشرده و با دانه‌بندی‌های مختلف باشند.
از سوی دیگر، مخازن کربناته شامل صخره‌های کربناته هستند که از رسوبات آهکی و دولومیتی تشکیل شده‌اند. این مخازن عمدتاً در محیط‌های دریایی شکل می‌گیرند و می‌توانند شامل فرمان‌های مختلفی از جمله ریف‌ها و دالها باشند.
هر دو نوع مخزن ماسه سنگی و کربناته می‌توانند مخاطبان مناسبی برای مخازن نفت و گاز باشند، اما خواص فیزیکی و شیمیایی مخازن ماسه سنگی و کربناته متفاوت است و به این دلیل ممکن است فرآیندهای استخراج و تولید نفت و گاز در هر نوع مخزن متفاوت باشد.
خواص فیزیکی و شیمیایی مخازن ماسه سنگی و کربناته
خواص فیزیکی و شیمیایی مخازن ماسه سنگی و کربناته به صورت کلی متفاوت هستند. برخی از این تفاوت‌ها عبارتند از:
1. محتوای آب: مخازن کربناته اغلب دارای محتوای آب بیشتری نسبت به مخازن ماسه سنگی هستند. این موضوع می‌تواند منجر به کاهش حرارتی نفت در مخازن کربناته شود.
2. پایداری سنگ: سنگ‌های کربناته به دلیل داشتن ساختار بلورین بیشتری نسبت به سنگ‌های ماسه‌ای، پایداری بیشتری دارند.
3. تراوایی: مخازن ماسه سنگی معمولاً دارای تراوایی بالاتری نسبت به مخازن کربناته هستند، اما این تفاوت به شرایط خاصی مانند دانه‌بندی سنگ‌ها و محتوای فضای خالی بستگی دارد.
4. حفاری: حفاری در مخازن کربناته به دلیل پایداری بیشتر سنگ و عدم وجود محدودیت‌های دانه‌بندی به طور کلی ساده‌تر است.
5. ذخیره سازی: مخازن کربناته ممکن است به دلیل داشتن فضای خالی بیشتری نسبت به مخازن ماسه سنگی، به عنوان ذخیره سازی مناسبی برای گاز باشند.
در کل، هر نوع مخزن می‌تواند مزایا و معایب خود را داشته باشد و بسته به شرایط خاص، یکی از آن‌ها به عنوان مخزن مناسب برای استخراج نفت و گاز انتخاب می‌شود.
انواع مخازن ماسه سنگی و کربناته
انواع مخازن ماسه سنگی و کربناته بسیار متنوع هستند و ممکن است در مناطق مختلف جهان با شرایط مختلف شکل گرفته باشند. برخی از نمونه‌های از این انواع مخازن عبارتند از:
1. مخازن ماسه سنگی:
- مخازن ساحلی و دریایی: به عنوان مثال، مخازن خلیج فارس و دریای شمال.
- مخازن رودخانه‌ای: به عنوان مثال، مخازن نفتی آمازون در آمریکای جنوبی.
2. مخازن کربناته:
- ریف‌ها: مثلاً ریف‌های کربناته مرجانی در مناطق مختلف جهان.
- دالها: به عنوان مثال، دال‌های کربناته خلیج فارس.
- شکلک‌ها: به عنوان مثال، مخازن کربناته یوکا در آمریکای شمالی.
لازم به ذکر است که این فهرست تنها برخی از نمونه‌هایی است که در جهان وجود دارند و بسیاری از مخازن ماسه سنگی و کربناته دیگر نیز وجود دارند.
مخازن دیگری که در ایران وجود دارند
در ایران نیز مخازن مختلفی برای نفت و گاز وجود دارد. برخی از نمونه‌های این مخازن عبارتند از:
1. مخازن آسفالتین:
این مخازن شامل نفت با درصد بالایی از آسفالتین هستند و در نواحی شمال غربی ایران قرار دارند. مخازن آسفالتین عمدتاً در بخش‌هایی از ایران مانند آذربایجان شرقی، کردستان و کرمانشاه وجود دارند.
2. مخازن سخت‌گیر:
این مخازن شامل نفت با دانه‌بندی بسیار باریک هستند و به عنوان مثال در میدان‌های نفتی شمالی و جنوبی ایران وجود دارند. مخازن سخت‌گیر معمولاً دارای تراوایی کمتری نسبت به مخازن دیگر هستند و به همین دلیل استخراج نفت از آن‌ها بسیار دشوار است.
3. مخازن گازی:
این مخازن شامل گاز طبیعی هستند و در مناطق مختلف ایران وجود دارند. برخی از مخازن گازی مهم ایران عبارتند از مخازن پارس جنوبی، کیش، فارس، و بزرگراه گازی.
4. مخازن کربناته:
مخازن کربناته در ایران نیز وجود دارند و معمولاً در مناطقی مانند خلیج فارس، خلیج عمان و زاگرس پیدا می‌شوند. برخی از مخازن کربناته مهم ایران عبارتند از مخازن آسماری و دالان در خلیج فارس و مخازن سرخ در خلیج عمان.
این فهرست نیز تنها برخی از نمونه‌هایی است که در ایران وجود دارند و بسیاری از مخازن دیگر نیز در سراسر کشور پیدا می‌شوند.
